24. mart - Svjetski dan borbe protiv tuberkuloze

Objavljeno 24.03.2014.

Povodom svjetskog dana borbe protiv tuberkuloze koji se obilježava 24. marta, ZU Dom zdravlja Bihać je danas za građane obezbjedio prigodni promotivni materijal na šalteru glavnog ulaza.

Tuberkuloza je zarazna bakterijska infekcija uzrokovana bakterijom Mycobacterium tuberculosis (Kohov Bacil). Osoba može imati aktivnu ili neaktivnu tuberkulozu. Aktivna TB ili TB infekcija znači da je bakterija aktivna u organizmu i da imuni sistem ne može da zaustavi bolest. Ljudi sa aktivnom TB u svojim plućima mogu prenijeti bakteriju na osobu koja dođe u bliski kontakt sa njima. Kada osoba sa aktivnim TB-om kašlje, pljuje ili kiše, ljudi u okolini mogu udisati čestice bakterije i postati inficirani. Ako se ne liječi svaka osoba sa TB-om će inficirati u prosijeku oko 10 do 15 ljudi godišnje.

Ljudi se mogu inficirati i tuberkulozom koja nije aktivna u organizmu. Neaktivna tuberkuloza još se naziva i latentnom. Ako osoba ima latentnu TB, to znači da organizam uspijeva da se uspješno izbori sa bakterijom i da je zaustavi da izazove bolest. Ljudi koji imaju latentnu TB ne osjećaju se bolesno, nemaju simptome i ne mogu prenijeti tuberkulozu. Kod nekih ljudi bakterija tuberkuloze ostaje neaktivna čitav život bez prelaženja u aktivno stanje. Ali kod drugih neaktivna TB može postati aktivna ako njihov imuni sistem postane oslabljen – npr. kao poslijedica HIV-a. Ljudi sa neaktivnom TB takođe se nazivaju TB prenosnici.

Simptomi tuberkuloze zavise od toga gdje se u tijelu bakterija tuberkuloze razvija. Bakterija često raste u plućima, dovodeći do pulmonalne (plućne) tuberkuloze. Plućna tuberkuloza može izazvati težak kašalj koji traje duže od dvije sedmice, bolove u grudima i iskašljavanje krvi i sluzi. Drugi simptomi TB bolesti jesu oslabljenost i zamor, gubitak težine, slab apetit, groznica, znojenje. Neaktivna TB nema simptome.

Tuberkuloza se može otkriti unošenjem proteina koji je otkriven u TB bakteriji u kožu ruke. Ako koža raguje otokom tada osoba vjerovatno ima tuberkulozu. Međutim, metod nije u potpunosti pouzdan prilikom otkrivanja TB-a kod HIV-om inficiranih ljudi jer njihov imuni sistem često ne može da reaguje dovoljno jako protiv ubačenih proteina da bi izazvao otok. Na ovaj način se otkriva i aktivna i latentna TB, što znači da test nije veoma precizan prilikom otkrivanja aktivne TB bolesti kod ljudi koji žive u oblastima u kojima je tuberkuloza (pa stoga i latentna TB infekcija) veoma proširena.

Dijagnoza tuberkuloze u plućima može se obaviti rentgenskim snimanjem grudnog koša ili provjerom ispljuvka.U slučajevima vanplućne TB (kada bolest utiče na neke druge organe pored pluća) mogu se testirati tjelesne tečnosti ili uzorci tkiva.

Ako postoji sumnja oko dijagnoze tuberkuloze, kultura TB bakterije takođe se može uzgojiti u laboratoriji. Međutim, to zahtjeva specijalizovanu i vrlu skupu opremu i zahtjeva šest do osam sedmica da proizvede rezultat.

Ako nisu dostupna potrebna sredstva i oprema tada se često dijagnoza tuberkuloze zasniva na simptomima.

Aktivna TB bolest gotovo se uvijek može izliječiti određenom kombinacijom antibiotika. Različita liječenja i opcije lijekova zavise od zemlje u kojoj živite. Pravilna kombinacija anti-TB lijekova omogućava i prevenciju i lijek. Efikasno liječenje brzo čini osobu sa tuberkulozom nezaraznom pa stoga spriječava dalje širenje TB-a. Potpuno izliječenje traje od šest do osam mjeseci svakodnevnog liječenja.

Potrebno je uzimati nekoliko lijekova da bi se izliječila aktivna TB. Uzimanje kombinacije antituberkuloznih lijekova spriječava javljanje otpornosti na lijekove. Da bi se osiguralo temeljno liječenje, često se preporučuje da pacijent uzima lijekove u prisustvu osobe koja nadgleda terapiju. Ovaj pristup naziva se DPL (direktno posmatrano liječenje). DPL liječi tuberkulozu u 95% slučajeva, a troškovi liječenja su vrlo mali (oko 10 dolara) u nekim dijelovima svijeta.

Kada je kultura bakterije tuberkuloze otporna na dva ili više antibiotika koji su prvi primjenjeni u liječenju, ona se naziva multi narkotički rezistentna TB ili MNR-TB. Kada je otporna na tri ili više naredno primjenjenih antibiotika, tada se klasifikuje kao ekstremno narkotički rezistentna TB. Otpornost na lijekove nastaje kada pacijenti sa tuberkulozom ne uzimaju lijekove na prepisani način (iz nekog razloga, često ne svojom krivicom), kada nastaju mutacije bakterija koje su otporne na lijekove koje se množe. Ljudi takođe mogu dobiti MNR-TB i XNR-TB od drugih.

Postoji vakcina protiv tuberkuloze koja se naziva BCG, ali je vakcina sada veoma stara (prvi put je korišćena 1920-ih godina), a testovi pokazuju da ima veoma promjenljiv učinak u zaštiti ljudi od infekcije u savremenim uslovima. Kada ostvaruje prevenciju, ona generalno traje oko 15 godina. BCG takođe može dati lažne pozitivne nalaze na tuberkulin kožnom testu. Ako se daje HIV pozitivnim odraslim osobama ili djeci sa veoma slabim imunim sistemima, BCG može povremeno izazvati rasprostranjenu BCG bolest, koja je često fatalna.

Lijek koji se zove Isoniazid (INH) može se koristiti kao preventivna terapija kod onih sa visokim rizikom dobijanja infekcije tuberkuloze ili kod onih sa neaktivnom TB. Ljudi koji imaju neaktivnu TB ali nisu bolesni mogu uzimati Isoniazid nekoliko meseci kako bi spriječili razvoj aktivne TB.

Svjetska zdravstvena organizacija preporučuje da HIV pozitivni ljudi koji imaju latentnu TB (ali definitivno ne i aktivnu TB) uzimaju preventivnu terapiju Isoniazidom kada je to potrebno.

                                                                                          Dr. med. Dejan Dragišić

                                                                                         Spec. pneumoftiziolog