29. septembar - Svjetski dan srca

Objavljeno 29.09.2014.

I zdravo srce može da zataji

Svake godine u Evropi 350.000 ljudi umre od iznenadne srčane smrti, koja se dogodi izvan bolnice. Naprasnu srčanu smrt obično ne nagovještavaju nikakvi signali. Prvo upozorenje je istovremeno i veoma dramatično i posljednje, a od pojave prvih simptoma do trenutka smrti često ne prođe ni jedan sat.

Svake godine u Evropi 350.000 ljudi umre od iznenadne srčane smrti, koja se dogodi izvan bolnice, a stopa preživljavanja je oko 3 odsto. Procjenjuje se da iznenadna srčana smrt ubije jednog od 300.000 sportista mlađih od 35 godina i to češće muškaraca.

Iznenadna srčana smrt

Naprasnu srčanu smrt obično ne nagovještavaju nikakvi signali. Prvo upozorenje je istovremeno i veoma dramatično i posljednje, a od pojave prvih simptoma do trenutka smrti često ne prođe ni jedan sat tako da laiku izgleda da potpuno zdrava osoba odlazi u – smrt. Zbog toga se za žrtve obično govori da nikada ne umiru u bolnici, već na – ulici, sportskom terenu ili čak u učionici.

Uzrok iznenadne srčane smrti je srčano oboljenje, a manifestuje se gubitkom svijesti nastalim unutar jednog sata od početka simptoma. Evropski parlament 2012. godine donio zakon da svaka država članica organizuje edukaciju o srčanom udaru i iznenadnoj srčanoj smrti.

U riziku od iznenadne srčane smrti su pacijenti sa ishemijskom bolesti, zatim bolesnici sa određenim primarnim oboljenjima srca: primarne kardiomiopatije (hipertrofična, dilatativna, aritmogena displazija desne komore), sindrom preeskcitacije – WPW, prolaps mitralne valvule, miokarditis, urođene anomalije koronarnih arterija, posebno anomalno ishodište lijeve koronarne arterije iz pulmonalne arterije ili iz desnog koronarog sinusa. Takođe, osobe sa visokim skorom faktora rizika za ishemijsku bolest srca.

- Uzrok 80 odsto iznenednih srčanih smrti su bolesti krvnih sudova srca i to ateroskleroza kod ljudi srednje/starije životne dobi, urođene anomalije koronarnih arterija kod djece/mladih osoba.

Povećanu sklonost za iznenadnu srčanu smrt imaju i bolesnici kod kojih je smanjena snaga srčanog mišića, imaju promjene na elektrokardiogramu ili nakon testa fizičkim opterećenjem imaju ubrzan puls u mirovanju, slab porast frekvence tokom napora i nedovoljno usporenje frekvence tokom prvog minuta odmora.

Sportisti

Iznenadna smrt kod sportista, koja se dešava svuda u svijetu, uvijek izazove zakonsku, etičku i stručnu dilemu.

- Učestalost naprasne smrti kod sportista je dva i po puta veća u poređenju sa vršnjacima koji se ne bave sportom. Incidenca iznenadne srčane smrti kod sportista je niska. Kod, naizgled zdravih osoba starijih od 35. godina, džogeri i maratonci (42,195 km) kreće se od 1:15.000 do1:50.000. Značajno manja incidence je kod mlađih od 35 godina. U USA na fakultetima i koledžima godišnje se desi manje od jedne iznenadne srčane smrti na 100.000 sportista, dok u Italiji godišnje umre od iznenadne srčane smrti manje od tri na 100.000 sportista. Značajno češće kod muškaraca (10:1). Predominacija muškog pola se objašnjava većim zahtjevima za muškarca, mnogo intenzivniji treninzi i veći nivo takmičarskih .

Simptomi

Simptomi koji ukazuju da može doći do naprasne smrti kod sportista su jaki bol ili osjećaj nelagodnosti u grudima u naporu, gubitak svijesti, omaglice, osjećaja artimije, ,,preskakanje“ srca, kratak dah, zamaranje i slabost u naporu. Porodična anamneza se smatra pozitivnom ako su u porodici bliski rođaci imali srčani udar ili naprasnu srčanu smrt (za muškarce mlađe od 55 godine života, za žene mlađe od 65 godina života) ili neko od članova porodice ima koronarnu bolest ili neko drugo ozbiljno kardiovaskularno oboljenje.

- Protokol ispitivanja kod takmičarskih sportista uključuje ličnu anamnezu, porodičnu anamnezu iznenadne smrti, teške koronarne bolesti, ozbiljnih aritmija, fizikalni pregled, 12 kanalni EKG. Dodatni testovi, kao što je ehokardiografski pregled, ergometrijski test, koronarografija, nuklearna magnetna rezonanaca, rade se kada su prethodni testovi pozitivni. Isptivanje mora biti urađeno na početku priprema za sportska takmičenja, to je najčešće period 12-14 godine života i potrebno ga ponavljati na dvije godine.

Cigarete i so nagrizaju srce

Visoko učešće kardiovaskularnih oboljenja u strukturi mortaliteta odslikava vrlo prisutno rizično ponašanje u populaciji, kao što je pušenje, alkoholizam, nepravilna ishrana, nedovoljna fizička aktivnost, ali i dejstvo faktora rizika iz spoljne sredine, (zagađen vazduh, hrana, loši socio-ekonomski uslovi života).

- Prevencija kardiovaskularnih bolesti prije svega podrazumijeva korekciju i eliminaciju faktora rizika za koronarnu bolest i hipertenziju. To znači da ne treba pušiti duhan, da treba upražnjavati fizičku aktivnost najmanje 30 minuta dnevno, održavati krvni pritisak na nivou manjem od 140/90 mmHg, ukupni holesterol do 5 mmol/L, a glikemiju do 6 mmol/L. Redukcija tjelesne težine je neophodna ako je obim struka ≥ 102 cm kod muškarca i ≥ 88 cm kod žena ili BMI > 25 kg/m².

Veoma važna je pravilna ishrana, koja podrazumijeva upotrebu maslinovog, sojinog ili kukuruznog ulja, unos manje od 5 grama soli dnevno, dva do tri obroka (200 grama) voća i isto toliko povrća u toku dana, kao i 30-45 grama vlakana dnevno iz produkata cijelog zrna, voća i povrća. Poželjno je imati makar dva puta sedmično obrok od ribe i to najbolje lososa, tunjevinu ili skušu. Zdravo je i sjeme susama, bundeve i suncokreta, kao i orasi, bademi, indijski orah, pistaći i crna čokolada. Konzumacija alkoholnog pića treba da je ograničena na dvije čaše dnevno (20 g/dnevno alkohola) za muškarce ili jedna čaša dnevno (10 g/dnevno alkohola) za žene.

Važno je biti u fizičkoj kondiciji

Odrasle zdrave osobe bez obzira na godine života treba da sedmično budu fizički aktivni 2,5 – 3 sata ili da vježbaju umjerenim intenzitetom ili 1 – 2,5 sata sedmično da vježbaju većim intenzitetom.

- Fizičku aktivnost treba obavljati više puta tako da svaka traje više od 10 minuta i da obuhvati cijelu sedmicu. Pacijenti koji su imali infarkt miokarda, revaskularizaciju miokarda, koji imaju stabilnu anginu pektoris ili stabilnu hroničnu srčanu insuficijenciju treba da budu fizički aktivneumjereno-intenzivno, do tri puta nedjeljno i 30 min po vježbi.